Bezpiecznik podróżnika

Dużym zagrożeniem dla zdrowia w krajach strefy międzyzwrotnikowej jest bezpośredni kontakt z ostrym słońcem tropikalnym i wynikające z tego zwiększone promieniowanie ultrafioletowe. Ze względu na najkrótszą odległość pomiędzy niebem a ziemią na terenach wokół równika promieniowanie UV jest najintensywniejsze.

Szczególnie narażone na słoneczne uszkodzenia skóry są osoby, które spędzają dużo czasu na plaży oraz uprawiają sporty wodne (żeglarze, surferzy), gdyż promienie słońca odbite od piasku i wody promieniują ze wzmożoną siłą. Promienie UV mają również zdolność wnikania w głąb zbiorników wodnych na głębokość do 1 metra. Dlatego osoby kąpiące się lub np. snurkujące, też są narażone na ich negatywne działanie.

Oparzenia słoneczne – przyczyny i objawy

Zbyt długie przebywanie na słońcu i niestosowanie odpowiednich do warunków kosmetyków zabezpieczających może skutkować oparzeniem słonecznym.
Objawy poparzenia słonecznego:

• bolesne zaczerwienienie skóry, którym często towarzyszy obrzęk otaczających tkanek miękkich.

W ciężkich przypadkach:

• pęcherze wypełnione płynem surowiczym;
• martwica skóry i głębokich warstw tkanki podskórnej.

W sytuacji oparzenia dużej powierzchni skóry do objawów miejscowych dołączają:

• gorączka;
• bóle głowy;
• ogólne zmęczenie.

Oparzenia słoneczne – leczenie podstawowe

Pierwszym krokiem w leczeniu jest przerwanie ekspozycji na słońce i umieszczenie osoby poszkodowanej w zacienionym i chłodnym miejscu. W dalszej kolejności należy przemyć skórę czystą i chłodną wodą, a następnie zaaplikować maści lub kremy nawilżające z aloesem, alantoiną, pantenolem lub witaminą E.

W oparzeniach penetrujących do głębszych warstw skóry niezbędne jest założenie jałowego opatrunku celem zabezpieczenia przed nadkażeniem bakteryjnym. Skuteczną barierę ochronną zabezpieczającą przed wnikaniem patogennych bakterii stanowią także preparaty miejscowe w postaci sprayów, które zawierają jony srebra. Każde zakażenie rany objawiające się pojawieniem się treści ropnej jest sygnałem alarmującym i wymaga konsultacji lekarskiej celem włączenia antybiotykoterapii.

W leczeniu oparzeń przebiegających z dużymi dolegliwościami bólowymi stosuje się dodatkowo niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) takie jak np. ibuprofen lub ketoprofen.

Ekspozycja na słońce a choroby przewlekłe i dolegliwości skórne

Podróżni z dolegliwościami skórnymi powinni skorzystać ze specjalistycznej konsultacji lekarskiej przed każdym wyjazdem w tropiki, gdyż ekspozycja na słońce może zaostrzyć przebieg wielu z nich, np. pokrzywki letniej, świerzbiączki letniej, tocznia rumieniowatego, zapalenia skórno-mięśniowego oraz stymulować rozwój chorób nowotworowych.

Także osoby z chorobami przewlekłymi wymagają profesjonalnej porady przedwyjazdowej, gdyż pobieranie leków w trakcie dużej ekspozycji na słońce może skutkować rozwojem toksycznego lub alergicznego uszkodzenia skóry (Tab. 1). O ryzyku wystąpienia takich powikłań powinny pamiętać wszystkie osoby podróżujące do rejonów zagrożonych malarią, gdyż stosowana w profilaktyce przeciwmalarycznej doksycyklina może powodować reakcje fototoksyczne.

Warto również pamiętać, że niekorzystnym skutkiem promieniowania słonecznego może być uszkodzenie narządu wzroku, które dokonuje się w przebiegu zapalenia rogówki lub degeneracji plamki żółtej.

Grupy podwyższonego ryzyka

Do czynników predysponujących do powstania oparzeń należy typ I karnacji skóry i jasny kolor włosów. Podróżni o takiej karnacji (szczególnie albinosi) oraz osoby o rudym kolorze włosów powinni pamiętać, że ryzyko oparzenia słonecznego istnieje także w pochmurny dzień i może powstać nawet po 10 – 15 minutach przebywania na otwartej przestrzeni.

Tab. 1. Przykłady leków mogących wywołać reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne (wg Olszański R. i wsp. Problemy Zdrowotne w Tropiku. 2009 – modyfikacja własna)